Olej Palmowy Q&A

Tu znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania w temacie oleju palmowego.

pytanie21

1. W jakich branżach stosowany jest olej palmowy? 

Ze względu na swoje właściwości - odporność na wysoką temperaturę, wysoką stabilność, neutralny smak i zapach, olej palmowy jest szeroko stosowany w branży spożywczej (margaryny i kremy do smarowania, czekolady i wyroby czekoladowe, lody, ciastka, słone przekąski, pieczywo), w branży kosmetycznej (kremy, mydła, szampony), w sektorze biopaliw, w produkcji pasz dla zwierząt i na rynku chemikaliów (detergenty, świece i smary). Olej palmowy i jego pochodne znajdują również zastosowanie w substytutach produktów nabiałowych (creamery, produkty seropodobne, sery wegańskie), masłach orzechowych czy też w dodatkach do żywności. Może występować w różnych artykułach pod nazwami, takimi jak: tłuszcze CBE i CBS, emulgator E471, mirystynian izopropylu, kwas palmitynowy, stearynian glicerolu, stearynian sorbitolu, alkohol cetylowy, palmitynian askorbilu, octan tokoferylu, alkohol stearylowy, alkohol oleilowy i oktyldodekanol, oleinian i stearynian sorbitolu czy palmitynian etyloheksylu. 

pytanie22

Najpowszechniej używane tłuszcze roślinne (np. rzepakowy, słonecznikowy) w temperaturze pokojowej mają postać ciekłą. Olej palmowy jest pod tym względem wyjątkowy, ponieważ w temperaturze pokojowej ma postać półstałą i topi się w temperaturze zbliżonej temperaturze naszego ciała (punkt topnienia 35-36°C). Jest odporny na wysoką temperaturę, charakteryzuje się wysoką stabilnością, neutralnym smakiem i zapachem, nadając produktom pożądaną konsystencję i teksturę. Dzięki temu świetnie sprawdza się w recepturach wielu produktów takich jak np. margaryna, lody, ciastka czy wyroby piekarnicze i wiele innych.

2. Jakie właściwości ma olej palmowy? 

pytanie9

3. Dlaczego firmy spożywcze stosują olej palmowy? 

Ze względu na swoje właściwości olej palmowy jest jednym z wielu składników wykorzystywanych do produkcji produktów spożywczych. Jest odporny na wysoką temperaturę, charakteryzuje się wysoką stabilnością, neutralnym smakiem i zapachem, nadając produktom pożądaną konsystencję i teksturę. Surowiec ten zawiera w swoim składzie równe ilości nienasyconych i nasyconych kwasów tłuszczowych. Jest praktycznie jedynym tłuszczem stałym, który zastępuje niezdrowe tłuszcze utwardzone. Olej palmowy jest także bardzo wydajny w uprawie – potrzebuje cztery razy mniej terenów pod uprawy niż inne oleje. 

pytanie16

Całkowita rezygnacja z oleju palmowego, czy próba zastąpienia go innymi olejami, jest nieuzasadniona ekonomicznie, ale też środowiskowo. Zastąpienie oleju palmowego rodzimymi olejami: rzepakowym czy słonecznikowym przy obecnym popycie na produkty zawierające oleje roślinne jest niemożliwe, ponieważ nie ma wystarczającej powierzchni dla tych upraw. W scenariuszu całkowitego zastąpienia oleju palmowego innymi olejami roślinnymi potrzebowalibyśmy cztery razy więcej terenów pod uprawy. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest certyfikacja upraw tego surowca, aby jego produkcja miała zdecydowanie mniejszy negatywny wpływ na światową różnorodność biologiczną, a także zmianę klimatu. Poza tym, do wielu produktów musimy użyć tłuszczu stałego, a tam oleje ciekłe (w tym rzepakowy czy słonecznikowy) nie mogą być stosowane. 

4. Czy można całkowicie zrezygnować z używania oleju palmowego? 

pytanie 17

5. Czy można zastąpić olej palmowy innymi tłuszczami np. olejem rzepakowym czy masłem? 

Całkowite zastąpienie oleju palmowego w Polsce wiązałoby się z bardzo niekorzystnymi zmianami związanymi z zagospodarowaniem lądu, emisjami dwutlenku węgla oraz utratą różnorodności biologicznej. Zaproponowany scenariusz wymagałby stworzenia upraw, które zajęłyby powierzchnię prawie czterokrotnie większą niż obecnie używana do produkcji oleju palmowego. Przy obecnym popycie na produkty zawierające oleje roślinne nie ma wystarczającej powierzchni dla tych upraw. Próba wymiany oleju palmowego występującego w produktach pociągnie za sobą degradację środowiska. Zamiana nie rozwiąże problemów, a jedynie przesunie je w inne regiony, wygeneruje wzrost emisji gazów cieplarnianych i stworzy zagrożenie dla będących pod ochroną zwierząt i roślin. 

Olej rzepakowy jest ciekły, więc może być stosowany tylko tam, gdzie nie ma konieczności użycia tłuszczu stałego, czyli np. do smażenia. Nawet do smażenia zanurzeniowego dziś powszechnie stosowany jest właśnie olej rzepakowy. Natomiast masło praktycznie mogłoby zastąpić olej palmowy, ale są trzy “ale”. Pierwszym jest znacznie wyższa cena, a więc znacznie wyższe ceny gotowych produktów, drugie, związane z zanieczyszczeniem środowiska, gdyż produkcja zwierzęca, szczególnie bydła, jest największym “trucicielem” środowiska, więc konieczna zwiększona produkcja zastępująca olej palmowy jest w zasadzie wykluczona. I trzecie “ale” sprawy zdrowotne: masło ze wszystkich tłuszczów zawiera cholesterol, który przy powszechnym stosowaniu masła, stałby się istotnym czynnikiem rozwoju chorób układu krążenia. 

pytanie6

pytanie 18

Certyfikowany olej palmowy spełnia osiem podstawowych kryteriów: przejrzystość procesu produkcji, zgodność z lokalnym prawem, zobowiązanie do przestrzegania płynności finansowej, zastosowanie wysokich standardów w procesie produkcji, odpowiedzialność związana z ochroną środowiska i zasobów naturalnych, przestrzeganie praw pracowników, odpowiedzialne podejście do rozwoju plantacji oraz zobowiązanie do ciągłego ulepszania procesu. 

Certyfikacja może wpłynąć na poprawę jakości oleju palmowego m.in. poprzez dokładną kontrolę uprawy (np. ograniczenie stosowania niebezpiecznych pestycydów), zachowawczy, delikatny transport owoców co ogranicza ich uszkodzenie, czy precyzyjną kontrolę parametrów produkcji. 

Produkcja oleju palmowego z niecertyfikowanych źródeł doprowadza do utraty olbrzymich powierzchni lasów, a ekosystemy lasów deszczowych uznawane są za najbogatsze pod względem różnorodności biologicznej na świecie. Przekształcanie lasów w plantacje palmy olejowej prowadzi do bezpośredniego zagrożenia dla wielu gatunków, takich jak: orangutan, słoń sumatrzański, pantera mglista, tygrys sumatrzański czy słoń indyjski. Lasy i torfowiska są wypalane pod uprawy, co powoduje ogromne emisje dwutlenku węgla. Dodatkowo substancje chemiczne stosowane na plantacjach zanieczyszczają glebę, środowisko i wodę.  Wylesianie pod palmę olejową jest tragedią dla lokalnych społeczności. W wyniku zanieczyszczeń ludzie tracą dostęp do czystej wody pitnej, a kurczące się zasoby ryb w rzekach powodują coraz większe problemy z pozyskiwaniem pożywienia. Olej certyfikowany wyraźnie ogranicza te negatywne czynniki. 

6. Jaka jest różnica między olejem palmowym certyfikowanym a niecertyfikowanym? 

7. Dlaczego warto pozyskiwać olej w sposób zrównoważony? 

Certyfikacja RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil) zapewnia, że w produktach używany jest surowiec, który spełnia standardy zrównoważonej produkcji oleju palmowego. Oznacza to współpracę z plantacjami, które nie przyczyniły się do degradacji środowiska oraz przestrzegają zasad etycznych w stosunku do pracowników i jak mieszkańców okolicy plantacji. W całym łańcuch produkcyjnym jak i logistycznym spełnione są zasady transparentności działalności, zgodności z wymaganiami prawnymi, wydajności finansowej oraz odpowiedzialności za ciągły rozwój i doskonalenie. 

Oznacza to, że certyfikacja RSPO jest bezpośrednio powiązana z zapewnieniem jakości w rozumieniu odpowiedzialności za ochronę środowiska, zwierząt, a co najważniejsze ludzi, ich tradycji, bezpieczeństwa, przy stosowaniu najlepszych znanych praktyk. Certyfikacja może wpłynąć na wzrost jakości oleju palmowego m.in. dzięki dokładnie kontrolowanej uprawie (np. ograniczenie stosowania niebezpiecznych pestycydów), zachowawczym, delikatnym transporcie owoców co ogranicza ich uszkodzenie czy precyzyjnie kontrolowanych parametrów produkcji. A przede wszystkim chroni środowisko. 

Certyfikacja RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil, czyli Okrągłego Stołu ds. Zrównoważonej Produkcji Oleju Palmowego), jest według PKZOP najlepszą istniejącą certyfikacją na rynku, która gwarantuje zrównoważony charakter upraw i wiarygodne kryteria środowiskowe. 

Więcej informacji o certyfikacji

8. Jakie certyfikaty oleju palmowego dotyczą jego bardziej zrównoważonego pozyskiwania? 

9. Na czym polega certyfikacja RSPO?

Wyróżniamy dwa rodzaje certyfikacji RSPO.  Wynika to z rozdzielenia tego, co dzieje się na plantacjach palm olejowych (Malezja, Indonezja), od tego co następnie musi być przestrzegane w handlu i przetwórstwie oleju palmowego (na przykład w Europie). 

Z tego też powodu mówi się o: 

certyfikacji plantacji nazywanej też w skrócie RSPO P&C (od ang. słów: Principles & Criteria), czyli „Zasady i Kryteria” upraw plantacyjnych, 

certyfikacji łańcucha dostaw, w skrócie RSPO SCC (ang. Supply Chain Certification), czyli certyfikacja łańcucha dostaw. 

Najważniejsze elementy certyfikacji RSPO w odniesieniu do plantacji, czyli miejsc, które mają kluczowe znaczenie w kontekście ochrony środowiska naturalnego i społeczności lokalnych, to: 

Zakaz zakładania plantacji na terenach lasów pierwotnych, terenach leśnych i nieleśnych o wysokiej bioróżnorodności, obszarach bagnistych, nadbrzeżnych i o stromych zboczach. Wykorzystano tu uznane międzynarodowe klasyfikacje tych obszarów: 
Obszarów o wysokiej wartości ochronnej (HCV - High Conservation Value) 
Terenów o wysokiej wartości pokrywy leśnej (HFCL - High Forest Cover Landscape), 
Lasów o wysokim poziomie koncentracji węgla (HCSF - High Carbon Stock Forest). 
Zobowiązanie plantatorów do prowadzenia monitoringu i identyfikacji (przy użyciu niezależnych od nich źródeł) występowania gatunków chronionych roślin i zwierząt. Nie chodzi tutaj tylko o lokalne przepisy ochrony. Plantatorzy muszą korzystać z listy gatunków wymierających, rzadkich i zagrożonych stworzonej przez międzynarodową organizację High Conservation Value Resource Network (HCVRN). 
Zakaz wypalania powierzchni na jakimkolwiek etapie funkcjonowania plantacji (zarówno również przed jej założeniem). 
Zakaz stosowania oprysków lotniczych, biologicznych metod ochrony z użyciem gatunków inwazyjnych oraz stosowania środków ochrony roślin na zasadzie profilaktyki

Można to sprawdzić na stronie internetowej RSPO (www.rspo.org). Ważność certyfikatu RSPO jest wymagana w przypadku wszystkich typów organizacji certyfikowanych w całym łańcuchu dostaw. 

10. Jak sprawdzić czy firma ma certyfikat RSPO / pozyskuje olej w sposób bardziej zrównoważony? 

11. W jaki sposób pozyskiwanie oleju palmowego wpływa na środowisko? 

Palma olejowa uprawiana jest przede wszystkim w krajach z klimatem równikowym i podrównikowy, w których wskaźnik różnorodności biologicznej jest bardzo wysoki. Zdecydowana większość światowej produkcji oleju palmowego – 85% – odbywa się w Malezji i Indonezji. Ekosystemy Malezji i Indonezji zasiedlają gatunki roślin i zwierząt, które w innych częściach świata spotykane są rzadko, a niekiedy w ogóle. Kraje te stanowią jedne z głównych obszarów występowania torfu na świecie.  Produkcja oleju palmowego z niecertyfikowanych źródeł doprowadza do utraty olbrzymich powierzchni lasów, a ekosystemy lasów deszczowych uznawane są za najbogatsze pod względem różnorodności biologicznej na świecie. Przekształcanie lasów w plantacje palmy olejowej prowadzi do bezpośredniego zagrożenia dla wielu gatunków, takich jak: orangutan, słoń sumatrzański, pantera mglista, tygrys sumatrzański czy słoń indyjski. Lasy i torfowiska są wypalane pod uprawy, co powoduje ogromne emisje dwutlenku węgla. Dodatkowo substancje chemiczne stosowane na plantacjach zanieczyszczają glebę, środowisko i wodę. 

W odpowiedzi na te zagrożenia w 2004 roku z inicjatywy WWF powołano Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) i ustanowiono system certyfikacji oleju palmowego. Działania te w swoim założeniu mają na celu zminimalizowanie negatywnego wpływu plantacji palmy olejowej na środowisko naturalne. RSPO skupia nie tylko producentów i dostawców oleju palmowego, ale również przedstawicieli branży FMCG (produkty szybko zbywalne, z ang. Fast-Moving Consumer Goods) stosujących w swoich produktach olej palmowy, oraz ogólnoświatowe i lokalne organizacje ekologiczne i organizacje pożytku publicznego. 

Zastępowanie niecertyfikowanego oleju palmowego przez certyfikowany wydaje się być słusznym krokiem w walce z negatywnym wpływem upraw tego surowca na środowisko. 

Substancje chemiczne stosowane na niecertyfikowanych plantacjach zanieczyszczają glebę, środowisko i wodę. W wyniku zanieczyszczeń lokalne społeczności tracą dostęp do czystej wody pitnej, a kurczące się zasoby ryb w rzekach powodują coraz większe problemy z pozyskiwaniem pożywienia. Certyfikacja RSPO jest obecnie najlepszą istniejącą certyfikacją na rynku, która gwarantuje zrównoważony charakter upraw, wiarygodne kryteria środowiskowe i zapewnia godne warunki pracy społeczności lokalnych. 

12. W jaki sposób pozyskiwanie oleju wpływa na lokalne społeczności i plantatorów? 

13. W jaki sposób odróżnić jaki rodzaj oleju (utwardzony/nieutwardzony) został wykorzystany w danym produkcie? 

Informacji o poddaniu danego oleju procesowi utwardzenia/uwodornienia należy szukać na etykietach produktów spożywczych. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z 25.10.2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności – producenci żywności są prawnie zobowiązani do informowania konsumentów, czy dany produkt zawiera tłuszcze/oleje całkowicie/częściowo utwardzone/uwodornione, wymieniając je w składzie danego produktu. 

Zastosowanie tłuszczu innego niż kakaowy, lub jego zamienników, nakłada na producenta obowiązek umieszczenia odpowiedniej informacji na opakowaniu wyrobu gotowego (Dyrektywa 2000/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 czerwca 2000 r. w sprawie wyrobów kakaowych i czekoladowych przeznaczonych do spożycia przez ludzi). 

Umieszczanie na etykietach informacji “nie zawiera oleju palmowego” jest pochodną krytycznych opinii na temat oleju palmowego, które skupiają się na dwóch obszarach: zdrowotnym i środowiskowym. 

Promocja produktów, nie poprzez reklamowanie składników w nich zawartych, a poprzez informowanie jakich składników nie zawiera jest coraz częściej wykorzystywanym mechanizmem, który może wprowadzać konsumentów w błąd. Marketingowcy wielu firm uznali stosowanie etykiety “bez oleju palmowego” za sprawnie działające narzędzie marketingowe.

Pod kątem ochrony środowiska jest to mylący komunikat, bo zgodnie ze stanowiskiem Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) “bojkot oleju palmowego raczej przeniesie problem w inne miejsce, a nie zatrzyma spadek różnorodności biologicznej”. 

Zastępowanie niecertyfikowanego oleju palmowego przez certyfikowany wydaje się być słusznym krokiem w walce z negatywnymi skutkami upraw tego surowca na środowisko. Zmiana ta mogłaby być przeprowadzona przy relatywnie niewielkim wpływie na zmiany w użytkowaniu lądu, emisje dwutlenku węgla oraz zmiany w różnorodności biologicznej. Również po stronie producentów nie wymagałaby ona drastycznych zmian w procesach produkcyjnych. Pozytywny efekt takiej zmiany miałby także duże znaczenie dla środowiska i dla ludności krajów producenckich. 

Źródło: https://www.iucn.org/news/secretariat/201806/saying-no-palm-oil-would-likely-displace-not-halt-biodiversity-loss---iucn-report 

14. Dlaczego na wielu produktach istnieje informacja, że nie zawierają one oleju palmowego? 

pytanie 19

15. Czy produkty eksportowe również zawierają olej palmowy? 

Olej palmowy jest powszechnie stosowany na całym świecie, więc zarówno produkty eksportowe jak i importowane mogą go zawierać. Należy podkreślić, że żaden kraj na świecie nie zakazuje stosowania oleju palmowego, więc można go znaleźć wszędzie. 

pytanie 20

Przyczyny krytycznych opinii na temat oleju palmowego skupiają się na dwóch obszarach: zdrowotnym i środowiskowym. 

Proces rafinacji w przemyśle spożywczym w dalszym ciągu mylnie jest postrzegany jako niekorzystny dla konsumentów etap procesu produkcyjnym. W celu zrozumienia sedna jego stosowania najważniejszym jest poznanie jego głównych korzyści. Rafinacja olejów jest bowiem etapem procesu niezbędnym do poprawienia jakości, a w szczególności bezpieczeństwa oleju. W tym procesie zostają usunięte z surowca substancje szkodliwe, m.in. niezwykle niebezpieczne zanieczyszczenia przemysłowe jak benzopiren czy furany oraz niekorzystne pod względem funkcjonalnym jak i zdrowotnym.Olej palmowy dzięki swoim właściwościom nie musi być utwardzany i jest praktycznie jedynym tłuszczem stałym, który zastępuje niezdrowe tłuszcze utwardzone. 

Drugim źródłem negatywnego wizerunku oleju palmowego, są konsekwencje środowiskowe, z jakimi wiąże się nieodpowiedzialna uprawa palm oleistych z których jest on pozyskiwany. Produkcja oleju palmowego z niecertyfikowanych źródeł doprowadza bowiem do utraty olbrzymich powierzchni lasów na terenach Indonezji i Malezji, których ekosystemy uznawane są za najbogatsze pod względem różnorodności biologicznej na świecie. Skutkuje to bezpośrednim zagrożeniem dla wielu gatunków zwierząt, zwiększonych emisji dwutlenku węgla i zanieczyszczenia środowiska. W wyniku wycinki lasów tropikalnych na rzecz niecertyfikowanych upraw palm oleistych, dom i tym samym życie tracą m.in. orangutany, które stały się niejako symbolem zagrożeń, jakie niesie ze sobą niewłaściwa uprawa oleju palmowego dla środowiska. Rozwiązaniem jest postawienie na certyfikowany olej palmowy. Olej certyfikowany to olej ze źródeł zrównoważonych a nie np. z terenów po wypalanych obszarach leśnych. 

16. Dlaczego olej palmowy ma czarny PR? 

pytanie7